دستگاه های تست قند خون

دستگاه های تست قند خون (Blood sugar testing devices)

با توجه به اهمیت اندازه‌گیری قند خون در مدیریت دیابت و پیشگیری از عوارض آن، لازم است با نحوه انتخاب دستگاه اندازه‌گیری قند خون معتبر و مسائلی که در این رابطه مهم است، آشنا شویم.

پیش از تهیه دستگاه اندازه‌گیری قند خون به این مسائل توجه داشته باشید:

آیا این دستگاه تست قند خون معتبر است؟

برای پاسخ به این سؤال لازم است هولوگرام دستگاه و استاندارد آن بررسی شود. وجود هولوگرام و شماره مجوز وزارت بهداشت به‌عنوان اولین پیش‌شرط جهت اطمینان از اصالت دستگاه و بهترین چاره‌جویی برای در امان بودن از دستگاه‌های تقلبی است. وجود هولوگرام بر روی دستگاه درواقع برچسب اطمینانی است که نشان می‌دهد که دستگاه ازلحاظ ایمنی مورد تائید وزارت بهداشت است. از مجاری قانونی وارد کشور شده است. متأسفانه در کشور ما، تعداد زیادی کمپانی با ملیت‌های متفاوت اقدام به عرضه محصولات کم کیفیت با پیشنهادهای قیمتی ارزان نموده‌اند. که فروشندگان نیز به علت سود بالاتر ممکن است آن‌ها را پیشنهاد کنند.

بهترین استاندارد یا ISO برای دستگاه تست قند، ISO 15197 است. اگر دستگاه تست قند دارای ISO 15197:2015 (یعنی ISO 15197 مربوط به سال ۲۰۱۵) و یا ISO 15197:2013 (یعنی ISO 15197 مربوط به سال ۲۰۱۳) باشد یعنی دستگاه از نظر دقت مورد تائید است و احتمال خطا با این دستگاه بسیار کم است؛ در هنگام خرید دستگاه توجه کنید که حتماً دستگاه یکی از این دو ISO را داشته باشد. لارم به ذکر است دستگاه‌های که دارای ISO 15197:2003 (یعنی ISO 15197 مربوط به سال ۲۰۰۳) هستند دقت کمتری دارند

قند خون با چه روشی توسط دستگاه اندازه‌گیری می‌شود؟

در دستگاه‌های تست قند خون از روش فتومتری و یا روش الکتروشیمیایی برای اندازه‌گیری قند خون، استفاده می‌شود.

روش فتومتری (نور سنجی):

در این روش بر روی نوار تست میزان مشخصی آنزیم وجود دارد. زمانی که قطره خون بر روی نوار قرار می‌گیرد با آنزیم واکنش نشان داده و ماده رنگی تولید می‌کند. نوری که از طریق منبع داخل دستگاه تولید می‌شود با طول‌موج مشخص به نوار تست قند خون می‌رسد.  ماده رنگی تولیدشده نور را جذب می‌کند. مقدار ماده رنگی تولیدشده با مقدار گلوکز نمونه متناسب است. اگر میزان گلوکز در خون بیشتر باشد. رنگ بیشتری تولید می‌شود. نوار نور بیشتری را جذب می‌کند و درنتیجه نور کمتری را منعکس می‌کند. که نشانگر قند خون بالا است. نکته بسیار مهم در استفاده از دستگاه‌های فتومتری این است که دستگاه باید کاملاً تمیز باشد. در غیر این صورت، نتایج حاصل از دستگاه می‌تواند همراه با خطا باشد.

روش الکتروشیمیایی:

 در این روش بر روی نوار تست میزان مشخصی آنزیم وجود دارد، زمانی که قطره خون بر روی نوار قرار می‌گیرد با آنزیم واکنش نشان داده و الکترون تولید می‌کند. تعداد الکترون‌ها با مقدار گلوکز نمونه متناسب است. آنزیم استفاده ‌شده در نوارها یا آنزیم گلوکزاکسیداز (GOD) و یا آنزیم گلوکز دهیدروژناز (GDH-PQQ) است.

آنزیم گلوکز دهیدروژناز (GDH-PQQ): آنزیم GDH-PQQ می‌تواند علاوه بر گلوکز خون (قند خون) با سایر قندها مانند مالتوز، گزیلوز، گالاکتوز واکنش دهد. این قندها در برخی ترکیبات داروئی و خوراکی وجود دارند بنابراین واکنش آنزیم GDH-PQ با این قندها می‌تواند سبب بالاتر نشان دادن قند خون به شکل کاذب و در نتیجه تصمیم‌گیری‌های نادرست شود. از سال ۲۰۰۸، استفاده از نوارهای تست قند خون با آنزیم GDH-PQQ در برخی بیماران و همه بیمارستان‌ها و مراکز درمانی دنیا، از طرف اداره غذا و داروی امریکا (FDA) به دلیل گزارش ۱۳ مورد مرگ در دنیا ممنوع شده است.

آنزیم گلوکزاکسیداز (GOD): این آنزیم فقط با قند خون یا همان گلوکز واکنش نشان می‌دهد و توصیه می‌شود از دستگاه و نوار تست قندهای که با این آنزیم کار می‌کنند، استفاده شود.

آیا دستگاه تست قند خون نیاز به کدگذاری دارد؟

دستگاه‌های اندازه‌گیری قند خون به دودسته نسل جدید و نسل قدیم تقسیم می‌شوند.

در دستگاه‌های نسل قدیم:

لازم است قبل از ورود نوار اندازه‌گیری قند خون به داخل دستگاه کد درج‌شده روی بسته نوار را به دستگاه بدهید. پس از واردکردن کد، دستگاه تنظیم‌شده و میزان قند خون را نشان می‌دهد. عدم رعایت این نکته باعث بروز خطا در اندازه‌گیری قند خون خواهد شد.

اما دستگاه‌های نسل جدید:

نیازی به کدگذاری دستی ندارند و به شکل اتوماتیک کدگذاری شده‌اند که به آن‌ها اتو-کدینگ (Auto Coding) می‌گویند و یا اصلاً نیازی به کدگذاری ندارند که به آن‌ها نو-کدگذاری (NoCoding) می‌گویند. استفاده از این دستگاه‌ها راحت‌تر و احتمال خطا در این دستگاه‌ها کمتر است.

یا دستگاه سیستم کنترل حجم خون (BVC) دارد؟

سیستم کنترل حجم خون (BVC) به این معناست که اگر فرد خون کمتر از آنچه مورد نیاز است به نوار تست بدهد. دستگاه با هشدار یا (Error) بدهد و عدد قندی گزارش نکند. در این حالت لازم است که فرد از نوار تست دیگری استفاده کند. به ‌اندازه کافی خون به نوار جدید دهد تا نتیجه صحیح توسط دستگاه گزارش شود. البته در بعضی از دستگاه‌ها که مجهز به تکنولوژی Second Chance هستند. فرد فرصت دارد بعد از مشاهده هشدار ناکافی بودن میزان خون، در عرض چند ثانیه دوباره خون به نوار دهد و در صورتی که میزان خون کافی باشد نتیجه تست قند گزارش می‌شود.

متأسفانه دستگاه‌هایی وجود دارند که مجهز به سیستم کنترل حجم خون نیستند.  در صورتی که خون ناکافی به دستگاه داده شود. دستگاه عددی را نشان می‌دهد که اشتباه است. تصمیم‌گیری بر اساس آن می‌تواند باعث آسیب به فرد شود.

دستگاه به چه میزان خون نیاز دارد؟

میزان خون موردنیاز برای اندازه‌گیری قند خون یکی از عواملی است که در تهیه دستگاه باید به آن توجه شود. میزان خونی که برای اندازه‌گیری قند خون مورد نیاز است. از دستگاهی به دستگاه دیگر متفاوت است. دستگاه‌های نسل جدید به خون کمتری احتیاج دارند. درنتیجه به هنگام تست می‌توان شدت ضربه را بر روی کم تنظیم کرد. تا درد کمتری احساس شود. اما دستگاه‌های نسل قدیم به خون بیشتری احتیاج دارند. درنتیجه به هنگام تست لازم است که شدت لنست را افزایش داد. تا خون بیشتری خارج شود که می‌تواند سبب ایجاد درد بیشتر شود.

سرعت اندازه‌گیری دستگاه چگونه است؟

دستگاه‌های مختلف موجود در بازار، با سرعت‌های متفاوتی قند خون را اندازه‌گیری می‌کنند. این زمان از ۵ ثانیه تا ۶۰ ثانیه متفاوت است. طبیعتاً هرچه سرعت اندازه‌گیری بیشتر باشد، میزان آرامش روحی و نیز سرعت واکنش به نتایج بیشتر خواهد بود.

امکانات جانبی دستگاه چیست؟

گارانتی و خدمات دستگاه تست قند: لازم است در تهیه دستگاه به نام شرکت واردکننده و وجود مرکز خدمات پس از فروش توجه شود. وجود مراکز خدمات می‌تواند به سؤالات در زمینه تهیه دستگاه مناسب و یا تأمین لوازم جانبی و یک‌بارمصرف دستگاه کمک‌کننده باشد.

حافظه:

دستگاه‌های تست قند دارای حافظه‌ای برای ثبت مقادیر قند خون اندازه‌گیری شده می‌باشند. بیشتر دستگاه‌ها می‌توانند ۱۰۰ تا ۴۵۰ نتیجه را ثبت و ذخیره کنند، البته در بعضی از دستگاه‌ها امکان ثبت و ذخیره ۳۰۰۰ است. مسلماً اگر دستگاه دارای حافظه بالایی باشد اما امکان تحلیل داده‌ها توسط دستگاه و یا کاربر وجود نداشته باشد این امکان خیلی نیز مؤثر و مفید نخواهد بود.

نمایش میانگین و ارائه نمودار:

بسیاری از دستگاه‌های تست قند دارای امکان محاسبه میانگین هفتگی، دوهفته‌ای و ماهانه قند خون را می‌باشند. یا ممکن است امکان تهیه نمودار قند خون را داشته باشند. چنین امکاناتی سبب استفاده راحت‌تر و کاربردی از دستگاه می‌شود. وجود چنین امکاناتی علاوه بر اینکه می‌تواند به کادر درمانی و تنظیم برنامه مدیریت دیابت کمک کند، برای افراد سالمند که حوصله کمتری برای ضبط این اعداد و محاسبات ریاضی دارند نیز راهکاری مناسب است.

امکان اندازه‌گیری تست قند از نقاط دیگر (Alternate Site Testing): در صورتی که تمایل به‌اندازه قند خون از قسمت‌های دیگر (AST) دارید، لازم است بامطالعه بروشور دستگاه از وجود چنین امکانی مطمئن شوید.

سایر امکانات:

بعضی از دستگاه‌های تست قند ممکن است دارای امکاناتی مانند به اشتراک‌گذاری داده‌ها با فرد دیگر مانند پزشک معالج و یا افراد خانواده، اعلام صوتی عدد تست قند که برای افرادی که در بینایی مشکل دارند می‌تواند مؤثر باشد. ثبت غذا و یا میزان انسولین، اتصال به اپلیکیشن‌های مدیریت قند خون باشند.

قیمت دستگاه تست قند چگونه است؟

قیمت دستگاه فاکتور مهمی است که می‌تواند بر روی تصمیم برای خرید تأثیرگذار باشد. مسلماً دستگاه‌های که بر اساس تکنولوژی روز دنیا هستند. دقت و امکانات بیشتری دارند. هزینه بالاتری نیز دارند. توصیه می‌شود در خرید دستگاه گلوکومتر دید بلندمدت داشته باشید و به این نکته توجه کنید که هزینه دستگاه را یک‌بار پرداخت می‌نمایید اما می‌توانید زمان طولانی از آن استفاده کنید.

اگر با دستگاه گلوکومتری مواجه شدید که قیمت آن پائین تر از عرف است و یا اینکه به شکل رایگان در اختیار شما گذاشته‌شده است به وجود هولوگرام وزارت بهداشت، استاندارد (ISO 15197) دستگاه، روش اندازه‌گیری قند خون، اتو-کدینگ یا نو-کدینگ بودن دستگاه، مجهز بودن به سیستم کنترل حجم خون (BVC)، میزان خون موردنیاز، سرعت اندازه‌گیری و امکانات جانبی آن توجه کنید. مسلماً هیچ ارزانی بی‌دلیل نیست و از طرفی برای جبران قیمت در دستگاه‌های ارزان و یا رایگان، وسایل جانبی آن مانند نوار و سوزن قیمت بالاتری خواهند داشت و احتمال نایاب شدن وسایل جانبی دستگاه زیاد است.

بروشور دستگاه را مطالعه کنید.

بعد از تهیه دستگاه اندازه‌گیری قند خون استاندارد و معتبر با دقت دستورالعمل دستگاه را مطالعه کنید تا در رابطه با موارد زیر اطلاعات کسب نمایید:

• با معنای علائم روی مانیتور دستگاه آشنا شوید.
• با کدهای که ممکن است روی مانیتور دیده شود و بیانگر اشکالی در نحوه استفاده یا کار دستگاه است، آشنا شوید.
• با محدوده قندی که دستگاه قادر به‌اندازه آن است، آشنا شوید. گاهی اوقات علائمی مانند “LO” یا “HI” روی مانیتور نمایش داده می‌شوند که نشان می‌دهند قند خون فراتر از محدوده اندازه‌گیری دستگاه است.
• مطمئن شوید که آیا دستگاه شما نیاز به تمیز و ضدعفونی منظم دارد یا خیر.
• از نحوه بررسی کیفیت دستگاه و زمان‌های که نیاز به بررسی کیفیت آن است، مطلع شوید. گاهی اوقات لازم است دستگاه با استفاده از محلول کنترل خود آزمایش شود تا مطمئن شوید دستگاه و نوارهای تست به‌درستی کار می‌کنند.

به نوار تست قند خون توجه کنید.

سازمان غذا و داروی آمریکا  (FDA) توصیه می‌کند از نوار تست‌های که در آن‌ها بازشده است و یا متعلق به شخص دیگری است، استفاده نکنید. از علت‌های این توصیه می‌توان به عدم اطمینان از نحوه صحیح نگهداری نوار تست قند، آلوده بودن آن‌ها به خون و یا ترکیبات دیگر، احتمال اتمام تاریخ انقضا نوار و یا ایجاد خدشه در تاریخ انقضا نوار اشاره کرد که همه این مسائل می‌توانند منجر به نتایج نادرست تست قند خون، تصمیم‌گیری اشتباه و درنهایت آسیب به فرد شوند.

آسیب‌های مکانیکی (مثل بازی کردن با نوار تست یا خم و راست کردن آن)، آسیب‌های شیمیایی (مثل رطوبت هوا که براثر باز بودن در جعبه نوار و یا لمس نوار با دست خیس) می‌تواند بر روی کارایی نوار تأثیر گذاشته و نتیجه تست قند را دچار اختلال کند، بنابراین:

• از نوارهای تست قند مربوط به دستگاه خود استفاده کنید.
• همیشه از نوارهای دارای تأییدیه وزارت بهداشت (هولوگرام) استفاده کنید.
• به تاریخ انقضا نوار تست قند توجه کنید.
• با مطالعه بروشور نوار تست قند از نحوه نگهداری صحیح آن مطلع شوید.
• از استفاده مجدد از نوار تست خودداری کنید، بعد از مصرف نوار تست آن را دور بیندازید و دوباره در جعبه نوار تست قرار ندهید.

مهارت اندازه‌گیری صحیح قند خون را می‌توانید از روی دستورالعمل یاد بگیرید.  یا از یکی از اعضای کادر درمانی خود بخواهید به شما آموزش بدهد و یا اینکه با نمایندگی دستگاه تماس بگیرید.